Phnom Penh

Vandaag gaat de wekker om half 7 want we hebben een druke dag. We willen hier maar 1 dag zijn maar toch alles gezien hebben. Na het ontbijt lopen we naar het Koninklijk paleis. Bij de entree staat dat deze vandaag gesloten is maar de Zilveren Pagode is wel open voor het publiek. De entree prijs wordt hiervoor niet aangepast en je mag nog steeds 6,25 dollar betalen. De Zilveren Pagode is eind 19de eeuw gebouwd en herbouwd in 1962. De hele wand langs de ommuring is beschilderd met een lang fresco en midden in de omheining staan 2 stoepa's die de as van de voorvaderen van de huidige koning Norodom Sihamoni bevatten. Verder zijn er nog verschillende gebouwen waaronder een klokkentoren en een tempeltje dat een voetafdruk van Boeddha bevat. Maar het belangrijkste is toch wel de Zilveren Pagode. De vloer van de pagode is belegd met 5000 zilveren tegels die elk een kilo wegen! Verder zijn er een honderdtal boeddhabeelden. De bekende boeddha van smaragd en de Gouden boeddha zijn het mooist. Deze laatste is bezet met 2086 diamanten, waarvan de grootste bijna 25 karaat is!. In de paleistuin staat de Sala-boom. Deze prachtige boom is een heilige boom waarvan de bladeren helemaal bovenaan zitten en de bloemen uit de stam ontspruiten. De bloemen drogen in de zon, vallen op de grond en worden dan door vrouwen verzameld voor kruidenthee (die, naar het schijnt, de bevalling vergemakkelijkt). En dan hebben we het alweer gezien. We lopen naar de waterkant en kijken uit over de Tonle Sap. Hier kom je ook veel verkopers tegen die de prachtigste vogels in een kooitje hebben zitten. Ik zou ze allemaal willen opkopen en vrij laten maar juist dan hou je zoiets in stand. Dan drinken we maar van een kokosnoot. Ook hier wordt je gek van de tuktuk die je overal naartoe willen brengen. We vragen wel naar de prijs zodat we een idee hebben maar lopen terug naar de hostel. Daar reserveren we eerst de bus voor morgen naar Koh Kong. We moeten nu wel een duurdere nemen van 10 dollar per persoon in plaats van 8 dollar want er rijden maar weinig bussen en de weg moet schijnbaar slecht zijn. We zullen het morgen zien. Maar eerst willen we nog naar de Killing fields en een gevangenis. We vragen wat het kost als hun een tuktuk voor ons regelen. Ze vragen 15 dollar, als ik dan zeg dat het op straat goedkoper kan gaat ze meteen 3 dollar naar beneden! We doen het maar want we hebben geen zin om de straat weer op te gaan en te onderhandelen. We vertrekken meteen want het is 15 km buiten de stad. En wat voor een stad. Het is echt een smerige, stoffige en hectische stad waar we geen dag langer willen blijven. Het heeft eigenlijk niets dat mooi is. En we staan ook nog eens ram vast in het verkeer. Vanuit het niets staat er een burger het verkeer te regelen en het lukt hem aardig want er komt weer beweging op het kruispunt. Ik heb nu wel de tijd om rond te kijken en wat me het meest opvalt is dat de vrouwen hier allemaal dikke vesten, handschoenen en pantykousen dragen en dat terwijl bij mij het zweet over mijn rug loopt. Dan komen we aan bij het vernietigingskamp van Choeung Ek, of wel the killingfield. De entree liegt er weer niet om maar voor 6 dollar zit er deze keer wel een audiotour bij in het Nederlands! Dit kamp van de dood is bekend geworden door de film 'the Killing Fields'. Drie jaar lang was het in gebruik door de Rode Khmer en werden de gevangenen van Tuol Sleng hier naartoe gebracht om afgemaakt te worden. Om geen kogels te verspillen, sloegen de beulen hen gewoon de kop in. De lijken werden in 129 massagraven gedumpt, waarvan er ongeveer 80 zijn blootgelegd. Tot nu toe zijn de stoffelijke resten van 8985 mensen gevonden. Het aantal doden wordt echter veel hoger geschat, minstens het dubbele. In een van de massagraven werden 166 onthoofde skeletten ontdekt. In 1988 werd ter ere van de slachtoffers ter plaatse een herdenkingsmonument in de vorm van een stoepa opgericht. Je ziet er honderden opeengestapelde schedels, daaronder een hoop lompen. Er is niet veel te zien maar toch is het een verplicht uitstapje want, sommige personen willen er alles aan doen om deze periode zo snel mogelijk te vergeten en het kamp met de grond gelijkmaken. Bij gebrek aan bewijsmateriaal ligt de weg open voor ontkenning, en als het mogelijk wordt deze feiten te verloochenen, ligt al spoedig de vergetelheid op de loer.... We gaan naar onze laatste bezienswaardigheid van vandaag. Maar eerst halen we een broodje voor onderweg want we mogen geen tijd verliezen. Het wordt een stokbrood met echt vanalles erop. En lekker dat hij is...en dat voor ruim 1 dollar. En dan zijn we bij het museum van de Volkerenmoord, ofwel Tuol Sleng, aangekomen. Voor 2 dollar per persoon krijg je hier echt iets te zien. Iets waar je niet vrolijk van wordt maar eerder echt heel stil. Deze school is door de Fransen op de heuvel met een wilde mangoboom gebouwd en werd later- tussen april 1975 en januari 1979- de verschrikkelijkste gevangenis van het Camdodja van de Rode Khmer. Bijna 20.000 mensen werden hier opgesloten en op de meeste wrede manieren gemarteld, voor ze door de Rode Khmer naar het vernietigingskamp van Choeung Ek werden overgebracht. De Rode Khmer sloot hier alle zogenaamde tegenstanders van het regime op, om elke willekeurige reden, terecht of onterecht, zonder een onderscheid te maken in leeftijd: vrouwen, kinderen en soms ook gehele families (baby's inbegrepen). Arbeiders, kaderleden, ingenieurs, intellectuelen, ministers en Cambodjaanse diplomaten, en zelfs buitenlanders. Het simpele feit dat je een bril droeg (kinderen inbegrepen), een pen bezat of een vreemde taal sprak, kon al voldoende reden zijn om gezien te worden als intellectueel en dus 'uit te roeien'. De bewakers waren tussen de 10 en 15 jaar oud, geindoctrineerd door oudere collega's van de Angkar, en algauw werden zij nog gewelddadiger dan de volwassenen. De gevangenen werden systematisch gefotografeerd bij aankomst en na hun overlijden. De gefolterde lichamen waren zo uitgehongerd dat ze praktisch onherkenbaar waren. De gevangenis werd door de handlangers van Pol Pot S-21 gedoopt en roept onwillekeurig herinneringen op aan de concentratiekampen van de nazi's. Het is niet de enige plaats waar de Rode Khmer hun wreedheden begingen- dat gebeurde immers op talloze plekken- maar de gevangenis staat wel symbool voor hun ontelbare gruweldaden. Hier zie je de omvang van de terreur die de Cambodjaanse bevolking heeft moeten ondergaan. We lopen het schoolplein op en zien meteen de galg, net naast de graven van de laatste slachtoffers. Aan de voet van de galg staan de kruiken waarin slachtoffers die aan hun voeten opgehangen waren, weer bij kennis werden gebracht, enkel met de bedoeling hun lijden te verlengen. Uiteindelijk werden ze erin verdronken. Na de bevrijding werden slechts zeven gevangenen levend teruggevonden. Niemand heeft ooit uit Tuol Sleng kunnen ontsnappen. Er is een gebouw waar de gevangenen ondervraagd (gemarteld) werden, hierin zie je nog de bedden waarop de gevangenen werden vastgeketend. Dan zien we een gebouw met veel foto's en dagelijkse verklaringen van de gevangenen. Daarbij duwden de folteraars hen de verschillende versies van de feiten onder de neus, om ze van bedrog te kunnen beschuldigen. De verdachten moesten nu eenmaal 'bekennen'. Het volgende gebouw bestaat uit minuscule indivuele cellen, op de begane grond inderhaast uit baksteen opgetrokken, op de bovenverdieping uit hout en wat zorgvuldiger, maar nog steeds even beklemmend. In het laatste gebouw worden de diverse folterpraktijken weergegeven: zweepslagen, wurging, het uittrekken van tanden/nagels en afrukken van borsten, het gebruik van schorpioenen enz. Hoe heeft dit toch kunnen gebeuren. Er is niemand die het echt begrijpt zoals bij veel oorlogen. Maar hierbij de geschiedenis in een notendop: de naam Cambodja komt van kambou-dja wat betekent het koningkrijk van de zonen van Kambou. Het moderne cambodja is onstaan in 1954 toen de souvereine staat Cambodja internationaal werd erkend. Vanaf het moment dat men over het land cambodja spreekt of het grondgebied waarop dit nu ligt zijn er oorlogen geweest tussen de Khmer, Thailand en Vietnam, alle maken aanspraak op dit land en of stukken hiervan maar ook visaversa. Ook veel binnenlandse onlusten kwamen voor om de macht te krijgen. Hierbij werd de koning afgezet, in de meeste gevallen vermoord, voor een nieuwe koning of koningin, vaak een famillie lid van de oude koning. Elke nieuwe koning bouwde eigen tempels om zijn ouders en voorouders te eren, dit deed hij in zijn eigen hoofdstad, hierdoor zijn er over heel Cambodja vroegere hoofdsteden en de daarbij behorende tempels te vinden. Om het inpikken van Cambodja te voorkomen door Thailand of Vietnam sluiten de koningen vaak deals met een ander land voor hulp. Halverwege de 19de eeuw sluit Cambodja een deal met Frankrijk voor bescherming. Voor handels betrekkingen en enige zeggenschap doet Frankrijk dit. Doordat Cambodja na dit verdrag in het geheim een verdrag met Thailand sluit zorgt Frankrijk met politiek en verraad ervoor dat zij alsnog algehele zeggenschap krijgen, dit duurt bijna een eeuw. Hier wil Cambodja graag onderuit. Tijdens en na de tweede wereld oorlog verliest Frankrijk Cambodja uit het oog en zorgt de toenmalige koning voor onafhankelijkheid. Frankrijk ziet dit in eerste instantie niet zitten, maar doordat Cambodja de hulp inroept van de Amerikanen, stemmen de Fransen uit angst hiervoor in. Helaas is er door onenigheid en algehele corruptie geen goed leiderschap. Tijdens een bezoek van de koning aan het buitenland voor meer steun voor zijn politieke visie pleegt Generaal Lon Nol een staatsgreep, en laat zich tot staatshoofd benoemen. De corruptie wordt alleen maar meer en de onvrede hierover ook, hierdoor krijgt een groep mensen die strijdt tegen deze corruptie steeds meer invloed binnen Cambodja. Uit deze groep mensen ontstaat later de Rode Khmer. Dit is begin 1970, op dat moment voert Amerika in Vietnam oorlog en probeert meer invloed in Cambodja te krijgen. De overheid is op dat moment pro Amerikaans terwijl deze in die tijd luchtaanvallen uitvoert op Cambodja (in totaal wordt er in een paar maanden tijd 500.000.000 kilo bommen gedropt) waarbij veel onschuldige burgerslachtoffers vallen. Dit omdat de aanvoer route van voorraden de Ho Chi Minroute over het grondgebied van Cambodja loopt. Een eskader gooide even veel bommen op Cambodja als de helft van alle bommen die in de hele Amerika-Japan oorlog waren gegooid. Daardoor word op 17 april 1975 onder gejuich van het volk de macht door de Rode Khmer gegrepen. Met het verleden wordt schoonschip gemaakt, helaas ook met de monumenten. Als enige blijft Angkor gespaard. Pol Pot laat zich tot premier benoemen. Hij laat binnen 48 uur alle mensen uit Phnom Penh evacueren onder de dreiging van een Amerikaanse lucht aanval. De Rode Khmer wil terug naar de 12de eeuw toen Cambodja een boerenstaat was. Om dit te bereiken laat hij ook alle andere steden ontruimen en moet iedereen werken op de rijstvelden, zo`n 10 tot 12 uur per dag. Alle soldaten worden ter plekke geexecuteerd, dit word ook met de intellectuele en godsdienstige gedaan. Dit op bevel van de 4 leiders van de Rode Khmer of te wel de organisatie ook genaamd de Angkar. Het is niet duidelijk hoeveel mensen er in totaal onder het regime van de Angkar zijn gedood maar dit ligt tussen de 2 en 3 miljoen. Dit was meer dan 1 op de 5 Cambodjanen. Als gevolg hiervan is momenteel 30% van de bevolking tussen de 1 en 14 jaar. Dit alles gebeurt binnen een periode van 3 jaar. In 1978 nemen de Vietnamezen Cambodja in en drijven de Rode Khmer terug tot de Thaise grens. Hier begint dan de wel bekende guerrilla oorlog met behulp van landmijnen. Hierbij wordt de Rode Khmer gesteunt door China en de Vietnamezen door Rusland en deze voorzien hen van wapens en geld. De koning in ballingschap vormt ook een leger dat zowel de Rode Khmer moet bestrijden als de Vietnamezen verdrijven. Dit lukt niet, pas als Vietnam het alleen moet gaan doen omdat Rusland uiteen spat, trekken zij zich terug. In 1999 word er een vredesakkoord getekend en stuurt de VN 20.000 blauw helmen om het land weer mee op te helpen bouwen in een democratie. Of dit is gelukt daar zijn de meningen over verdeeld. De ene zegt dat de VN het land heeft verpest, er zou te veel geld door de soldaten zijn uitgegeven waardoor alles te duur is geworden en het heeft massaal prostitutie en aids naar Cambodja gebracht. Andere zeggen dat Cambodja anders nu nooit zover zou zijn geweest. Door verkiezingen is er een zekere vorm van democratie, alleen zijn deze tot nu toe nog nooit helemaal goed verlopen. Elke verkiezing worden er wel mensen\verkiesbaren vermoord. Maar het gaat steeds beter. In 1997 wordt Pol Pot aangehouden en steft binnen enkele maanden. De exacte doodsoorzaak is nooit onderzocht. In 2007 zijn de procesen tegen de verantwoordelijke van de genocide begonnen enkele zijn reeds veroordeeld en zitten nog vast. Maar het merendeel heeft huisarrest gekregen of loopt vrijrond. Of is voor het proces begon reeds gestorven.
Na deze zware dag worden we rond 5 uur weer bij de hostel afgezet. Even bijkomen en dan lopen we naar het Onafhankelijkheidsmonument en het Cambodjaans-Vietnamees Vriendschapsmonument. Hier blijven we even zitten en kijken hoe de mensen zich hier vermaken met dansen, hardlopen en voetballen. Dit is denk ik het mooiste stukje van de hele stad. Daarna lopen we langs een aantal straat restaurantjes. Ze worden 's avond opgezet en daarna ook weer afgebroken. De keuken is mobiel want het zit vast aan een brommertje. Ze hebben allemaal kinderstoeltjes met een kindertafeltje klaar staan. We gaan het gewoon proberen. Het is spotgoedkoop en het smaakt heerlijk, en dat met handen en voeten want Engels verstaan ze hier niet. En dan is het weer tijd om naar bed te gaan want morgen reizen we verder.